Dieta łatwostrawna z ograniczeniem łatwoprzyswajalnych węglowodanów
Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów jest odmianą diety łatwostrawnej, w której modyfikacja polega na znacznym ograniczeniu, a nawet wykluczeniu węglowodanów łatwoprzyswajalnych.
Zadaniem tej diety jest: uzyskanie jak najbardziej prawidłowego poziomu glukozy we krwi przy możliwie najmniejszych wahaniach w ciągu doby, zapewnienie pożądanego stanu zdrowia, dobrego samopoczucia i normalnej aktywności.
Zasadnicza modyfikacja polega na ograniczeniu łatwoprzyswajalnych węglowodanów, a więc cukrów -w związku z tym także słodyczy i przetworów zawierających znaczny dodatek cukru. Ogranicza się również tłuszcze, szczególnie zwierzęce i cholesterol (ze względu na profilaktykę powikłań naczyniowych). Należy również unikać tłustych mięs, wędlin, serów, mleka i jego przetworów zawierających tłuszcz. Białko należy spożywać na poziomie zalecanym człowiekowi zdrowemu, tj. 0,8g /kg wagi ciała (należnej, nie rzeczywistej) co stanowi 10 –15% (wyjątkowo 20%) zapotrzebowania energetycznego. Białko pochodzenia zwierzęcego powinno stanowić u osób dorosłych 30-50% białka ogółem.
Bardzo ważna jest kontrola ilości i jakości spożywanych posiłków i potraw, oraz ich rozłożenie w czasie na posiłki w ciągu całego dnia. Uwaga ta dotyczy szczególnie produktów, które są źródłem węglowodanów. Chorzy na cukrzycę nie powinni jednorazowo spożywać zbyt dużych porcji pożywienia, ani nie przebywać zbyt długo na czczo. Każdego dnia spożycie powinno być wyrównane, czyli zgodne z całodzienną racją pokarmową. Ilość posiłków w ciągu dnia powinna być jednakowa, a także powinny one być spożywane o stałych porach. Zalecane jest spożywanie 5 – 6 posiłków w czasie doby.
Przygotowując potrawy należy:
- stosować gotowanie w wodzie i parze, pieczenie w pergaminie, duszenie bez uprzedniego obsmażania,
- nie rozgotowywać produktów zbożowych i jarzyn „na miękko” – potrawy bardziej rozgotowane powodują szybszy wzrost cukru we krwi,
- przy podprawianiu potraw używać chudego mleka, kefiru, jogurtu zamiast śmietany i zasmażek,
- unikać potraw smażonych,
- ograniczyć spożycie soli kuchennej,
- unikać słodkich napojów
U wielu osób spożycie mleka na śniadanie jest powodem podwyższenia wartości cukru we krwi po śniadaniu – lepiej jest wówczas pić mleko np. wieczorem. Węglowodany powinny pokrywać 55-60% ogólnego zapotrzebowania energetycznego. Należy unikać spożywania węglowodanów prostych: cukru, miodu, dżemu, słodyczy, które powodują wzrost poziomu cukru we krwi. Źródłem węglowodanów powinny być produkty zbożowe, warzywa, owoce. Ilość węglowodanów w diecie nie może być mniejsza niż 150g, ani większa niż 250g tylko przy ciężkiej pracy można przekroczyć normę dzienną 300g.
Najprostszym sposobem obliczania zawarości węglowodanów w diecie jest system wymienników węglowodanowych – WW
1 wymiennik węglowodanowy (WW) jest to porcja produktu (w gramach), która zawiera 10g węglowodanów przyswajalnych .
Ilość wymienników węglowodanowych (WW) i plan ich rozkładu na poszczególne posiłki „dopasowany” do sposobu leczenia insuliną zostaje ustalony z lekarzem przy uwzględnieniu rozkładu dnia pacjenta, nawyków żywieniowych, trybu życia itp.
Przykład:
Jeżeli ustalona ilość wymienników węglowodanowych wynosi np. 20 WW ( tj. 200g węglowodanów), to ich rozkład na poszczególne posiłki może być następujący :
I śniadanie 4 WW
II śniadanie 2 WW
obiad 5 WW
podwieczorek 2 WW
kolacja 5 WW
posiłek przed snem 2 WW
W ramach ustalonej liczby WW można spożywać zamiennie różne produkty, korzystając z tabeli WW.
Produkty zamieniać między sobą można w ramach jednej grupy, np. owoce na owoce, jarzyny na jarzyny lub produkty zbożowe na inne produkty zbożowe, natomiast produkty mleczne na inne produkty mleczne. Ustalona ilość WW na dany posiłek może ulegać zmianom zależnie od wysiłku fizycznego, dawek insuliny czy aktualnych wyników cukru we krwi (zasady zmian należy uzgodnić z lekarzem ).
Produkty dozwolone:
Produkty zbożowe- pieczywo najlepiej razowe typu Graham, chrupkie, kasze dozwolone wszystkie, ale preferowane grube: gryczana , jęczmienna; ryż – preferowany nieoczyszczony; płatki: owsiane, jęczmienne, pszenne; musli bez dodatku cukru, owoców suszonych lub orzechów, makarony bez żółtek jaj
Mleko i produkty mleczne-chude mleko, jogurt naturalny, (owocowy jogurt słodzony aspartamem) , kefir 0% lub 0,5% , biały ser chudy, serek homogenizowany chudy, ser żółty półtłusty;
Jaja-białko, całe jaja 2-3 szt. na tydzień
Mięso wędliny, ryby-mięsa chude: wołowina, cielęcina, kurczaki, indyki – bez skóry (najlepiej mięso z piersi), chuda wieprzowina, ryby wszystkie – preferowane tłuste ryby morskie; wędliny chude: szynka, polędwica (wieprzowa i drobiowe), chuda kiełbasa szynkowa wieprzowa lub wołowa
Tłuszcze-margaryny miękkie, oleje roślinne: rzepakowy, oliwa z oliwek, sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, majonez o obniżonej zawartości tłuszczu
Ziemniaki- gotowane, pieczone
Warzywa-wszystkie warzywa świeże i mrożone: na surowo lub gotowane, bez dodatku zasmażki, majonezu ( można go zastąpić jogurtem 0%)
Owoce-świeże i mrożone (bez dodatku cukru lub bitej śmietany) – w kontrolowanej ilości, winogrona i banany w niewielkiej ilości, owoce konserwowe- niesłodzone
Suche strączkowe-żadne
Cukier i słodycze-zamiast cukru słodzik (tylko przy objawach niedocukrzenia można spożyć np. słodki sok)
Przyprawy-tylko łagodne w ograniczonych ilościach: sól, cukier ,sok z cytryny, koper zielony, kminek, tymianek, majeranek , bazylia , lubczyk, rozmaryn , wanilia, goździki, ew. cynamon, kwasek cytrynowy
Zupy-zupy mleczne (na mleku 0% lub 0,5% tłuszczu ) zupy jarzynowe, zupy warzywne czyste (barszcz, pomidorowa) zupa ziemniaczana,
zupy na odtłuszczonych wywarach mięsnych, zabielane mlekiem odtłuszczonym – bez zasmażek,
zupy owocowe – bez cukru
Potrawy mięsne i rybne- gotowane, duszone bez uprzedniego obsmażania, pieczone w folii aluminiowej lub rękawie foliowym lub w pergaminie, potrawki, pulpety.
Potrawy z mąki i kasz-kasze gotowane na sypko, kasze z dodatkiem mięsa, warzyw lub owoców (bez dodatku cukru), leniwe pierogi z chudego białego sera, naleśniki smażone bez dodatku tłuszczu
Sosy-sosy sałatkowe niskotłuszczowe np., na bazie mleka lub jogurtu 0%
Desery-kompoty, kisiele, musy, galaretki- ze słodzikiem, budyń z mleka chudego – ze słodzikiem ;
sałatki owocowe bez dodatku cukru; orzechy, migdały (nie solone) – w umiarkowanej ilości
Napoje-herbata czarna i zielona, kawa parzona w ekspresie lub instant, kawa ziarnista pozbawiona składników podnoszących poziom cholesterolu, mleko chude, kawa zbożowa na chudym mleku, soki owocowe słodzone słodzikiem – w umiarkowanej ilości, soki warzywne, napoje bezkaloryczne, herbatki owocowe i ziołowe, woda mineralna
Produkty przeciwwskazane:
Produkty zbożowe- pieczywo pszenne, bułki słodkie, rogaliki francuskie, musli z dodatkiem cukru
Mleko i produkty mleczne-mleko, jogurt, kefir – tłuste; śmietana, śmietanka, mleko skondensowane, zabielacze do kawy, jogurt owocowy, serek homogenizowany – słodzone cukrem, ser biały tłuste sery żółte pełnotłuste i topione, Feta, serki typu „ Fromage”
Jaja-częściej niż 2-3 w tygodniu
Mięso wędliny, ryby-mięsa tłuste : baranina, wieprzowina, gęsi, kaczki ; wędliny tłuste; kiełbasa cienka, metka, salami, serdelki, pasztety, wędliny podrobowe; wątroba – ograniczona do 2 razy w miesiącu; podroby: mózg, nerki
Tłuszcze-śmietana, śmietanka, smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde, tłuszcz spod pieczeni, majonez tradycyjny
Ziemniaki-frytki, ziemniaki smażone na innym tłuszczu niż rzepakowy lub oliwkowy, chipsy
Warzywa-warzywa z zasmażkami, smażone, duszone na innym tłuszczu niż rzepakowy lub oliwkowy
Owoce-owoce konserwowe słodzone, owoce suszone, kandyzowane, owoce z cukrem lub bitą śmietana
Suche strączkowe-groch, fasola, bób, soczewica, soja
Cukier i słodycze-wszystkie słodycze, kakao
Przyprawy-ostre przyprawy, przyprawy zawierające sól
Zupy-kapuśniak , zupa ogórkowa, fasolowa, grochówka, zupy zaprawiane zasmażkami, zupy w proszku
Potrawy mięsne i rybne-smażone, duszone i pieczone w sposób tradycyjny
Potrawy z mąki i kasz-potrawy z dodatkiem cukru lub smażone na innym tłuszczu niż zalecany
Sosy-na zasmażkach, sosy na tłustych wywarach mięsnych lub z kości, na śmietanie, tłustym mleku, sosy i kremy sałatkowe, sosy do mięsa i ryb zawierające tłuszcz, słone sosy gotowe (z torebki lub z kostki) majonez, sosy słodkie
Desery-wszystkie słodycze jak najbardziej ograniczyć, orzechy i wiórki kokosowe, orzechy solone
Napoje-mleko tłuste, płynna czekolada, soki i inne napoje słodzone cukrem, napoje alkoholowe, kawa ze śmietanką, kawa parzona w szklance
e-book „Żywienie w cukrzycy typu 2 i insulinooporności” https://ncez.pzh.gov.pl/e-booki/